Οι περισσότεροι σπίλοι είναι καλοήθεις και έχουν πολύ μικρή πιθανότητα εξέλιξης σε μελάνωμα.

Εντούτοις, υπάρχουν σπίλοι που είναι άτυποι (δυσπλαστικοί σπίλοι) και χρειάζονται παρακολούθηση ή αφαίρεση γιατί διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης μελανώματος.

Τα χαρακτηριστικά που αξιολογούνται και διαχωρίζουν τους “αθώους” από τους ύποπτους σπίλους συνοψίζονται σε ένα μνημονοτεχνικό κανόνα που είναι γνωστός ως κανόνας ABCDE:

Α: Assymetry (ασυμμετρία): Οι σπίλοι υπό φυσιολογικές συνθήκες είναι στρογγυλοί ή ωοειδείς και συμμετρικοί (το ένα ήμισυ είναι ίδιο με το άλλο). Εάν αυτό δε συμβαίνει τότε χρήζουν παρακολούθησης και αξιολόγησης από το δερματολόγο για να αποκλεισθεί η πιθανότητα ανάπτυξης κακοήθειας.

B: Border (όρια): Οι σπίλοι χωρίζονται από το γύρω δέρμα με ομαλά όρια, χωρίς εγκοπές ή προεξοχές. Σπίλοι με οδοντωτά ή πριονωτά όρια θεωρούνται άτυποι και χρήζουν αξιολόγησης.

C: Color (χρώμα): Το χρώμα των σπίλων είναι ομοιογενές στις αποχρώσεις του καφέ ή στο χρώμα του δέρματος. Οποιαδήποτε αλλαγή ή χρωματική ανομοιογένεια θεωρείται ύποπτη.

D: Diameter (διάμετρος): Σπίλοι με διάμετρο μεγαλύτερη από 6mm (η γόμα ενός μολυβιού) διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο κακοήθους εξαλλαγής.

E: Evolution (εξέλιξη): Φυσιολογικά οι σπίλοι παραμένουν σταθεροί στο πέρασμα του χρόνου και δεν αλλάζουν χαρακτηριστικά. Οποιαδήποτε αλλαγή στο σχήμα, μέγεθος, χρώμα καθώς και οποιαδήποτε παραμόρφωση ή υπέγερση της επιφάνειάς τους θεωρείται ύποπτη και πρέπει να αξιολογηθεί από το δερματολόγο άμεσα.

Ο έλεγχος των σπίλων είναι πρωταρχικής σημασίας για την πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση του μελανώματος.

Εξετάζετε και παρακολουθείτε σε τακτά χρονικά διαστήματα τις ελιές σας με τη βοήθεια ενός καθρέφτη ή ενός συγγενικού/φιλικού σας προσώπου.

Με τον τρόπο αυτό θα εντοπίσετε έγκαιρα οποιαδήποτε αλλαγή ή την εμφάνιση μιας καινούριας ελιάς και θα απευθυνθείτε στο δερματολόγο σας για περαιτέρω έλεγχο.

Ο δερματολόγος είναι ο μόνος ειδικός για την αξιολόγηση των σπίλων καθώς διαθέτει τη γνώση, την κλινική εμπειρία και τα κατάλληλα μέσα (δερματοσκόπηση, χαρτογράφηση) για το σκοπό αυτό.

Δερματοσκόπηση

Η δερματοσκόπηση είναι μια μέθοδος ελέγχου των σπίλων με τη βοήθεια ενός ειδικού εργαλείου που ονομάζεται δερματοσκόπιο. Το δερματοσκόπιο, με τη βοήθεια πολωμένου φωτός, μεγενθύνει και αναλύει τη δομή και την αρχιτεκτονική των σπίλων, χαρακτηριστικά που δεν είναι ορατά με γυμνό μάτι.

Είναι πολύτιμο στα χέρια ενός έμπειρου δερματολόγου και βοηθά στη διάκριση των ύποπτων σπίλων από τους “αθώους”.

Χαρτογράφηση σπίλων

Η χαρτογράφηση είναι μια απεικονιστική μέθοδος, η οποία με τη βοήθεια του δερματοσκοπίου και μιας φωτογραφικής μηχανής καταγράφει και αποθηκεύει σε υπολογιστή τη δερματοσκοπική εικόνα των σπίλων ώστε να είναι δυνατή η παρακολούθησή τους μελλοντικά.

Είναι απαραίτητη για άτομα υψηλού κινδύνου όπως είναι:

• Όσοι έχουν πολύ ανοιχτό χρώμα δέρματος και καίγονται στον ήλιο.
• Όσοι έχουν πολλούς σπίλους (>50).
• Όσοι έχουν άτυπους- δυσπλαστικούς σπίλους.
• Όσοι έχουν διαγνωσθεί με μελάνωμα στο παρελθόν (ατομικό ιστορικό μελανώματος).
• Όσοι έχουν στο οικογενειακό τους περιβάλλον συγγενείς που εμφάνισαν μελάνωμα (οικογενειακό ιστορικό μελανώματος).

Οι ελιές αφαιρούνται για δυο λόγους: αισθητικούς και ιατρικούς.

Η χειρουργική εξαίρεση αποτελεί την πιο συχνή μέθοδο αφαίρεσης σπίλων και τη μόνη επιστημονικά ορθή μέθοδο σε περίπτωση άτυπων ή ύποπτων σπίλων. Ο σπίλος που αφαιρείται αποστέλλεται για ιστολογική εξέταση (βιοψία), η οποία θα μας βεβαιώσει ότι ο σπίλος ήταν καλοήθης και αφαιρέθηκε ολόκληρος ή θα αποκαλύψει το βαθμό της ατυπίας του. Το μειονέκτημα της μεθόδου αυτής είναι η ουλή που αφήνει, γεγονός το οποίο θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη από τον ασθενή που επιθυμεί να απαλλαγεί από μια ελιά για αισθητικούς λόγους.

Σπανιότερα, σε ορισμένους τύπους σπίλων που έχουν μικρή πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής αλλά αποτελούν αισθητικό πρόβλημα, ο δερματολόγος αφού εξετάσει πρώτα δερματοσκοπικά και αποκλείσει τυχόν ατυπία μπορεί να επιλέξει την αφαίρεση με laser ή την κατ’ εφαπτομένη εξαίρεση του σπίλου (shave excision).