Ο καρκίνος του δέρματος χωρίζεται σε δυο μεγάλες κατηγορίες: το μελάνωμα και τους μη μελανωματικούς καρκίνους του δέρματος που περιλαμβάνουν τις ακτινικές υπερκερατώσεις, το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα και το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα.

Ακτινικές υπερκερατώσεις

Aποτελούν προκαρκινικές βλάβες του δέρματος. Αυτό σημαίνει ότι αν αφεθούν χωρίς θεραπεία παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο να εξελιχθούν σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα.

Προσβάλλουν περιοχές του σώματος που εκτίθενται στον ήλιο, όπως το πρόσωπο, ο λαιμός και τα χέρια.

Εμφανίζονται σαν ερυθρές ή καφετί κηλίδες με τραχιά επιφάνεια και προσκολλημένα λέπια.

Αντιμετωπίζονται με κρυοθεραπεία, laser διοξειδίου του άνθρακα ή τοπικούς αντινεοπλασματικούς παράγοντες που εφαρμόζονται από τον ασθενή στο σπίτι.

Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα (βασικοκυτταρικό επιθηλίωμα)

Είναι ο συχνότερος δερματικός καρκίνος.

Οφείλεται στην έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία και αναπτύσσεται από τα κύτταρα της βασικής στιβάδας της επιδερμίδας.

Εμφανίζεται σε περιοχές που εκτίθενται στον ήλιο, όπως το πρόσωπο, τα χέρια, οι ώμοι, το στέρνο και η πλάτη.

Μεγαλώνει με πολύ αργό ρυθμό και δίνει μεταστάσεις εξαιρετικά σπάνια.

Αν αφαιθεί χωρίς θεραπεία, διηθεί και καταστρέφει τους γύρω ιστούς δημιουργώντας εκτεταμένες βλάβες και αυξάνοντας τη νοσηρότητα.

Ανάλογα με τη μορφή του διακρίνονται οι παρακάτω τύποι βασικοκυτταρικού καρκινώματος:

• Επιφανειακώς επεκτεινόμενο: εμφανίζεται σαν ερυθρή, επίπεδη πλάκα στην επιφάνεια της οποίας διακρίνονται μικρά αγγεία.
• Οζώδες: μοιάζει με ένα ρόδινο συμπαγές εξόγκωμα (οζίδιο).
• Ελκωτικό: έχει τη μορφή πληγής που δεν επουλώνεται.
• Μελαχρωματικό: μοιάζει με σκουρόχρωμη (σχεδόν μαύρη) ελιά.
• Σκληρυντικό: λευκωπή ή ρόδινη πλάκα που μοιάζει με ουλή.

Ανάλογα με τον τύπο και την εντόπιση του βασικοκυτταρικού επιθηλιώματος, η θεραπεία περιλαμβάνει:

• χειρουργική αφαίρεση
• κρυοθεραπεία με υγρό άζωτο
• διαθερμοπηξία (ηλεκτροχειρουργική)
• laser διοξειδίου του άνθρακα
• τοπικούς αντινεοπλασματικούς παράγοντες που εφαρμόζονται από τον ίδιο τον ασθενή
• ακτινοθεραπεία

Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (ακανθοκυτταρικό επιθηλίωμα)

Αποτελεί το δεύτερο πιο συχνό δερματικό καρκίνο.

Η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία και κάποια στελέχη του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) αποτελούν τα συχνότερα αίτια εμφάνισής του. Ανοιχτό χρώμα δέρματος, χρόνια φλεγμονή (πχ έλκη), ουλές, παλαιά εγκαύματα, κάπνισμα, ανοσοκαταστολή, ακτινοθεραπεία (ιονίζουσα ακτινοβολία) και χρόνια λήψη αρσενικού αποτελούν επίσης προδιαθεσικούς παράγοντες για την ανάπτυξη ακανθοκυτταρικού επιθηλιώματος.

Εκδηλώνεται με τη μορφή ερυθρής πλάκας ή οζιδίου με λέπια στην επιφάνεια ή σαν πληγή που δεν κλείνει.

Εμφανίζεται σε εκτεθειμένες περιοχές όπως το πρόσωπο, τα πτερύγια των αφτιών, το κάτω χείλος, οι κνήμες (κυρίως σε γυναίκες) αλλά και στα γεννητικά όργανα, το στόμα και άλλες προστατευμένες από τον ήλιο περιοχές,

Η χειρουργική αφαίρεση και η ιστολογική εξέταση (βιοψία) της βλάβης είναι η θεραπεία εκλογής, η οποία επιτυγχάνει την αφαίρεση ολόκληρης της βλάβης και μειώνει την πιθανότητα υποτροπής.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν η εντόπιση του επιθηλιώματος δεν επιτρέπει τη χειρουργική αφαίρεσή του, εφαρμόζεται ακτινοθεραπεία.

Οι σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος είναι το χρώμα του δέρματος (φωτότυπος) και η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία (ήλιος, sοlarium).

Άτομα με πολύ ανοιχτό χρώμα δέρματος που καίγονται όταν εκτίθενται στον ήλιο (φωτότυποι Ι και ΙΙ κατά Fitzpatrick) καθώς και άτομα με παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο (πχ ναυτικοί, αγρότες, οικοδόμοι) διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης κάποιας μορφής δερματικού καρκίνου.

Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) και χρόνιες φλεγμονές αυξάνουν την πιθανότητα ανάπτυξης ακανθοκυτταρικού καρκίνου. Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα μπορεί να αναπτυχθεί επίσης σε ουλές ή παλαιά εγκαύματα.

Άλλοι παράγοντες κινδύνου αποτελούν η κληρονομικότητα, το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του δέρματος, ακτινοθεραπεία με ακτίνες Χ (ιονίζουσα ακτινοβολία) και η χρόνια από του στόματος λήψη αρσενικού.

Άτομα με πολλές ελιές στο σώμα τους (>50) ή με δύσμορφες ελιές (δυσπλαστικούς σπίλους) καθώς και άτομα που έχουν υποστεί εγκαύματα από τον ήλιο κατά την παιδική ηλικία ή την εφηβεία αποτελούν ομάδα υψηλού κινδύνου για την ανάπτυξη μελανώματος.

• Αποφύγετε την υπερβολική έκθεση στον ήλιο και σε τεχνητές πηγές μαυρίσματος (solarium).

Ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, αποφύγετε εξωτερικούς χώρους και παραλίες μεταξύ 11:00-16:00.

• Εφαρμόζετε αντηλιακό στα ακάλυπτα μέρη του σώματος, όπως το πρόσωπο και τα χέρια πριν από την έκθεση στον ήλιο καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου και όχι μόνο το καλοκαίρι.
• Προστατευθείτε από την υπεριώδη ακτινοβολία φορώντας καπέλο και γυαλιά ηλίου.
• Εξετάζετε τακτικά το δέρμα σας και απευθυνθείτε άμεσα στο δερματολόγο σας εάν παρατηρήσετε οποιαδήποτε αλλαγή ή την εμφάνιση μιας καινούριας βλάβης.